Suy Tư Cùng Đức Giáo Hoàng – Trái Đất Mong Manh

Ngày 01 tháng 09 vừa qua, toàn thể Giáo hội Công giáo đã có ngày cầu nguyện cho toàn thể công trình tạo dựng. Ngày này được Đức cố Giáo hoàng Phanxicô ấn định cử hành hằng năm, bắt đầu từ năm 2015, tiếp nối tinh thần và truyền thống của Chính Thống giáo đã khởi sự từ năm 1989 [1]. Một cách nào đó, ngày cầu nguyện cho việc chăm sóc thiên nhiên này cũng thể hiện cho cốt lõi của thông điệp Laudato Sí mời gọi con người nhìn nhận giá trị nội tại của mỗi loài thụ tạo (số 11, 233). Bởi công trình tạo dựng ấy phản chiếu sự khôn ngoan của Thiên Chúa, nên cần nhìn nhận như một mầu nhiệm được trao ban hơn là vấn đề cần giải quyết (số 33, 42). Chung quy của tất cả tinh thần trên đây có lẽ bởi từ khởi nguyên cho đến nay, thiên nhiên vẫn mang một màu sắc của sự mong manh. Vì mong manh như một mầu nhiệm “được bao bọc trong chiếc bình sành” nên cần trân trọng và bảo vệ cách cẩn thận.

Trước hết, xét về vị thế, toàn thể thụ tạo có cái gì đó đặc biệt đối với Thiên Chúa. Thiên Chúa dường như yêu thương mọi thụ tạo gần như ngang bằng nhau. Ở nơi Chúa chỉ có đón nhận, thương xót và chăm sóc, chứ không có loại trừ hay phá bỏ. Từ trên cao, Thiên Chúa cho mưa xuống trên người khoẻ mạnh cũng như kẻ yếu đuối, trên kẻ xấu cũng như người tốt (Mt 5,45). Thiên Chúa cũng cho cả lúa và cỏ lùng cùng lớn lên một lúc chứ không để con người can thiệp mà phá bỏ (Mt 13,29-30). Về việc được chăm sóc, thiên nhiên cũng không hề kém cạnh với con người, thậm chí được so sánh với người vị vọng. Hoa huệ dù thân phận phải mọc ngoài đồng, chim trời dù mang kiếp bơ vơ vẫn được Chúa “chiếu cố” và mặc cho chiếc áo còn đẹp hơn vua Salômôn, vị vua khôn ngoan nhất của Israel (Mt 6,25-34). Như vậy, con người hay thiên nhiên vẫn là những thụ tạo có chỗ đứng nơi lòng thương xót của Chúa, sự chăm sóc mọi loài của Thiên Chúa cho thấy giá trị tự thân mang bản vị riêng của từng loài và từng người (x. Mt 6,26-30; Tv 8). Tuy vậy, xét về cấp bậc thiên nhiên vẫn mang tính mỏng manh, vẫn cần bàn tay chăm sóc của con người, như những cộng tác viên của Thiên Chúa.

“Canh tác khu vườn địa đàng” đó là lệnh truyền của Thiên Chúa cho con người ngay từ lúc khởi đầu. Mọi loài lệ thuộc vào con người, con vật thì được đặt tên, còn cây cỏ thì được chăm sóc và tưới tắm (St 2,19). Suy cho cùng, mối dây liên kết của con người với thiên nhiên vẫn luôn khắng khít. Dù là loài vật hay cây cỏ nào cũng cảm nhận được sự yêu thương, đồng cảm và đôi khi cứu con người. Tuy vậy, vì mỏng manh, thiên nhiên cũng có lúc trở nên đối nghịch với con người. Từ khi sa ngã, mối liên hệ thiên nhiên-con người đã có những rạn nứt. Đất đai thì bị nguyền rủa vì con người, sẽ sinh gai góc cho mọi thế hệ và sau cùng trở nên nơi an nghỉ và hoà làm một với con người (x. St 3,17-19). Có lẽ vì con người, thiên nhiên dù mang giá trị nội tại cao đẹp nhưng cũng có lúc trở nên một thế lực hung dữ. Liệu đó có phải là hậu quả mà thiên nhiên đáp lại con người khi không được tông trọng chăng? Quả thật, chặt phá rừng có thể gây nên lũ quét, sạt lở; sử dụng nhiều chất đốt gây ô nhiễm và thủng tầng Ozone; thải chất thải trực tiếp làm ô nhiễm nguồn nước và tăng nguy cơ nhiễm bệnh, v.v. Đó là những điều mà con người phải trả giá khi không biết trân trọng và bảo tồn mọi sự. Hồi tưởng thuở ban đầu, khu vườn Ê-đen cũng gợi nhắc sự phân định. Con người không hoàn hảo nhưng được ban cho cơ hội phân định, phân định để thuộc về Chúa và thực thi ý muốn của Chúa. Trái đất mong manh, nhưng khi ở thế “chân tường,” cũng chỉ biết theo quy luật mà phản kháng thôi!

Ngày cầu nguyện cho việc bảo tồn cũng gợi nhắc mỗi người về tinh thần của Thánh Phanxicô Assisi qua “Bài ca Tạo vật” và Thánh Têrêsa Hài Đồng yêu quý những điều nhỏ bé “làm mọi việc với tình yêu lớn.” Trong nhịp sống hối hả hiện tại, thiên nhiên có khi bị con người quên lãng. Thế giới bị xoay vần, đâu đâu cũng thấy ảnh hưởng của công nghệ, chụp hình, quay phim, tạo dáng. Con người ít biết dừng lại để thưởng thức, chiêm ngắm thiên nhiên qua đó làm giàu cho tâm hồn mình. Thiên nhiên trở thành một cái gì đi bên lề cuộc sống. Từ thực tế ấy, cách xưng hô “Anh, chị, em” như ruột thịt của thánh Phanxicô Assisi gợi nhắc con người về tình liên đới với vạn vật. Nếu con người bảo vệ, thiên nhiên cũng sẽ che chở và sinh ích cho con người. Tinh thần đơn sơ, hi sinh từ điều nhỏ của thánh Têrêsa cũng nhắc nhở con người yêu quý sự sống, dù là bé nhỏ nhất, và cũng cộng tác để xây dựng ngôi nhà chung từ những đóng góp nhỏ bé nhất. Nhặt rác, phân loại, sử dụng vật liệu từ thiên nhiên, giáo dục thiếu nhi trồng cây, v.v., như là những nỗ lực nhỏ bé để thiên nhiên thực sự trở nên người bạn, người anh chị em ruột thịt với con người!

Có lẽ không thể phủ nhận ai cũng nhận ra giá trị của muôn loài, của khí thở, nước uống, của một bóng mát dưới tán cây nhưng không phải ai cũng đủ ý thức để duy trì và bảo vệ những ơn ích ấy. Thông điệp Laudato Sí, theo tinh thần ngày cầu nguyện cho việc chăm sóc thụ tạo (kéo dài từ ngày 01/09 đến ngày kính nhớ thánh Phanxicô Assisi 04/10), cùng với nỗ lực của rất nhiều người vẫn tiếp tục là lời hiệu triệu mọi người bận tâm hơn đến ngôi nhà chung của mình, không phải một ngôi nhà bị bỏ hoang nhưng được mọi người chung tay chăm sóc.

Lm. Antôn Nguyễn Quang Huy, S.J

Nguồn: dongten.net