Chứng từ được hoan nghênh nhiều nhất tại Hội trường Phaolô VI, trong số các bàn thảo luận của tham dự viên Thượng Hội đồng về hiệp hành, đến từ một người mẹ rất lo lắng rằng không có những thảo luận đủ về khai tâm Kitô giáo cho các trẻ nhỏ, đến mức bà kêu gọi sự hỗ trợ trong việc giáo dục các em trong đức tin Kitô giáo. Vai trò của phụ nữ vẫn tiếp tục được nhắc đến trong các công việc của Thượng Hội đồng, và đã có lời đề nghị cần phải mời gọi họ tham gia nhiều hơn trong các vai trò ngoại giao ở những bối cảnh chiến tranh. Ông Paolo Ruffini, Bộ trưởng Bộ Truyền Thông và Chủ tịch Ủy ban Thông tin của Thượng Hội đồng, đã cho biết như vậy trong buổi họp báo tổ chức tại Văn phòng Báo chí Tòa Thánh. Cùng với bà Sheila Pires, Thư ký của Ủy ban này, ông đã tường trình về công việc của phiên họp khoáng đại thứ năm và thứ sáu, được tổ chức vào chiều hôm qua và sáng nay, với 343 tham dự viên hiện diện tại hội trường, trong khi Đức Thánh Cha Phanxicô đang có buổi tiếp kiến chung tại Quảng trường Thánh Phêrô.

Vai trò không thể thiếu của giáo dân trong Giáo hội

Các bài phát biểu đã tập trung “tất cả vào chủ đề về phân định trong Giáo hội, bao gồm các chủ thể và tiêu chí, các cấp độ trách nhiệm khác nhau, và vai trò của các thừa tác viên có chức thánh.” Bà Pires cho biết, chiều hôm qua có 35 bài phát biểu tự do và sáng nay có 21 bài. Vai trò của giáo dân, sự cộng tác của họ với các giám mục và linh mục, cùng sự tham gia của họ vào các quá trình đưa ra quyết định, là một trong những chủ đề nổi bật nhất trong các bài phát biểu công khai. “Tầm quan trọng của việc khuyến khích sự cộng tác giữa các linh mục và giáo dân đã được nhấn mạnh – bà Pires nói – và cần thiết có sự tham gia tích cực hơn của giáo dân – cả nam và nữ – trong các vai trò lãnh đạo.” Đặc biệt, sự hiện diện của giáo dân được nhìn nhận là “không thể thiếu, vì họ cộng tác cho lợi ích của Giáo hội.” Trong một bài phát biểu khác, có đề xuất cần tham khảo ý kiến của Dân Chúa về sự phù hợp của các ứng viên vào chức linh mục và giám mục: “Giám mục quyết định, nhưng trong một Giáo hội hiệp hành, Dân Chúa phải cảm thấy có trách nhiệm trong việc chọn lựa” và đồng thời phải biết rõ “những yêu cầu về nhân bản và đời sống thiêng liêng mà các ứng viên cần có.”

Phụ nữ và thừa tác vụ lắng nghe

Một đề xuất khác – theo bà Thư ký  Ủy ban Thông tin – đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “đào sâu suy tư về vai trò của giáo dân trong công việc mục vụ tại các giáo xứ, vì nhiều linh mục không có ơn gọi để làm cha sở, trong khi nhiều giáo dân sống đời sống hôn nhân và gia đình hạnh phúc có thể đảm nhận các vai trò trong cộng đoàn.” Liên quan đến phụ nữ – bà Pires cho biết – đã có đề xuất “tránh mọi hình thức phân biệt giới tính trong việc thiết lập các thừa tác vụ, đồng thời nhìn nhận nhiều hơn” sự “đóng góp của họ trong các tiến trình đưa ra quyết định” và “xem xét thừa tác vụ lắng nghe như một thừa tác vụ chủ yếu dành cho phụ nữ, bổ sung cho vai trò của cha sở, phó tế và giáo lý viên.” “Phụ nữ có khả năng lắng nghe, họ lắng nghe theo cách khác” – như đã được nói trong Hội trường – “và họ có thể thực hiện việc lắng nghe như một sứ vụ, hoàn toàn khác với việc giải tội.” Cũng đã có đề nghị “mời gọi phụ nữ tham gia nhiều hơn trong hoạt động ngoại giao trong một thế giới đang bị chia rẽ và chiến tranh.”

Giao phó cho người trẻ mục vụ giới trẻ kỹ thuật số

Ông Ruffini cũng nhấn mạnh rằng các tham dự viên của Thượng Hội đồng đã chỉ ra “sự cần thiết phải kết nối với các thế hệ trẻ thông qua mục vụ kỹ thuật số.” Các tham dự viên đã đưa ra ví dụ về rất nhiều bạn trẻ ở Châu Phi “đến nhà thờ, có tài năng, nhiệt huyết và đức tin” và vì vậy “họ cần phải là một phần của sự phân định trong Giáo hội.” Đã có đề nghị giao phó mục vụ giới trẻ cho chính các bạn trẻ: nghĩa là “đúng những người trẻ, chứ không phải là người lớn giả vờ trẻ” như đã nói, “để có thể đối thoại với những bạn trẻ cùng trang lứa đang bị mắc kẹt trong các hệ tư tưởng ‘thời đại mới’ hoặc chủ nghĩa hư vô.” Một bài phát biểu khác đã nhấn mạnh “tình cảnh bi đát mà nhiều trẻ em trên thế giới đang trải qua: trẻ em bị ép buộc kết hôn khi còn nhỏ vì lý do gia đình; bé gái bị buộc phải bán thân; trẻ vị thành niên là nạn nhân của nạn buôn bán người.” Cũng đã có đề cập đến “các chủng sinh đến từ những gia đình không phải Kitô hữu, hoặc bị buộc phải vào chủng viện vì danh dự, cũng như những người phải đối diện với vấn đề đồng tính của mình.”

Người mẹ: khuyến khích vai trò đồng trách nhiệm của các bậc phụ huynh

Bộ trưởng Bộ Truyền Thông đã nhấn mạnh rằng “những lời của Đức Thánh Cha đã được nhắc lại: Thượng Hội đồng không nhắm đến việc tạo ra các văn bản, mà là để truyền cảm hứng cho các hành động. Do đó, các tham dự viên đã được khẳng định rằng không chỉ lắng nghe các tiếng nói của những người Kitô hữu và trong các giáo xứ, mà còn cần lắng nghe những tiếng nói can đảm đến từ bên ngoài, để tạo ra những không gian an toàn, nơi mọi người có thể lên tiếng.” Ông cũng nhắc lại chứng từ của một người mẹ đã hỏi: “Hội đồng nói gì về vai trò của các bậc cha mẹ, ông bà, và cha mẹ đỡ đầu trong việc đóng góp cho tính hiệp hành trong việc lắng nghe và phân định ngay từ khi trẻ còn nhỏ? Chúng ta cần nuôi dạy con cái sao cho khi trưởng thành, các em hướng về Đức Kitô.” Do đó, người phụ nữ này đã đề nghị rằng tài liệu cuối cùng nên “khuyến khích vai trò đồng trách nhiệm của các bậc phụ huynh.”

Đồng hành với các nạn nhân của lạm dụng

Cũng đã có lời kêu gọi về “việc cần thiết phải đồng hành với các nạn nhân của lạm dụng trong Giáo hội. Đại hội nhấn mạnh rằng Giáo hội cần đến gần những người dễ bị tổn thương và rằng quyền lực phải là một sự phục vụ chứ không bao giờ được mang tính giáo sĩ trị.” Tương tự, Bộ trưởng Ruffini đã cho biết, “đã lời kêu gọi cần khôi phục vai trò trung tâm của người nghèo, kể cả trong việc đào tạo hàng giáo sĩ.” Cụ thể, “người nghèo gần gũi với trái tim Thiên Chúa hơn, họ có quyền lực — như đã được nói — và chúng ta thường nhìn họ như những đối tượng của mục vụ và sứ vụ, chứ chưa bao giờ như những thừa tác viên.” Ông Ruffini tiếp tục, “đại hội đã bàn luận về các linh mục, đặc biệt là sự cô đơn của họ, một phần cũng do gánh nặng công việc. Trong bối cảnh đó, đại hội nhấn mạnh rằng một số linh mục cảm thấy xa rời tính hiệp hành vì họ phải gánh vác quá nhiều trách nhiệm, quản lý nhiều cộng đoàn và phải chịu một áp lực hành chính lớn.” Thượng Hội đồng cần khơi dậy lại ơn gọi của họ. “Do đó, đã có đề xuất mỗi giáo xứ cần có các hội đồng kinh tế, và nếu có thể, các cơ cấu hỗ trợ các giáo xứ khác nhau để giúp các cha sở trong công việc mục vụ của họ.”

Hãy nghĩ đến việc tham gia trận đấu chứ không phải chỉ dừng lại ở việc tập luyện

Ngoài ra, một “lời mời gọi đối thoại, giữa các Giáo hội và trong Giáo hội” đã được nhấn mạnh. Ông Ruffini cho biết: “Đức Giám mục Giuse Dương Vĩnh Cường, đến từ Trung Quốc, cũng đã lên tiếng chào mừng và ca ngợi những lợi ích mà Thỏa thuận năm 2018 giữa Tòa Thánh và Trung Quốc mang lại.” Cuối cùng, có một ý kiến đã đề nghị đại hội nên tập trung hơn vào thực tế, kể cả trong việc soạn thảo Tài liệu Cuối cùng. Sử dụng một phép ẩn dụ bóng đá, ông Ruffini kết luận rằng, có vẻ như Giáo hội đang tập trung vào việc tập luyện thay vì tham gia vào trận đấu.

Thông báo của Nhóm Nghiên cứu về vai trò của phụ nữ trong Giáo hội

Cuối cùng, ông Ruffini cho biết, kết thúc phiên họp, Đức Hồng y Tổng Thư ký Mario Grech đã đọc một thông báo của Đức Hồng y Víctor Manuel Fernández, Bộ Trưởng Bộ Giáo lý Đức tin, trong đó chỉ rõ rằng chủ đề của Nhóm Nghiên cứu số 5 — về “Một số vấn đề thần học và giáo luật liên quan đến các hình thức thừa tác vụ cụ thể”, đặc biệt là sự tham gia của phụ nữ vào đời sống và việc vai trò lãnh đạo trong Giáo hội — đã được giao cho Bộ này trước khi có yêu cầu từ Thượng Hội đồng. Do đó, công việc phải tuân theo các quy trình của Bộ, như đã quy định trong quy chế của mình, để hướng tới việc công bố một Văn kiện cụ thể. Sau khi đã lắng nghe ý kiến của các giám mục và hồng y trong cuộc họp thường kỳ của Bộ, hiện nay tài liệu đang ở giai đoạn tham vấn: các cố vấn đã được tham vấn để cung cấp nền tảng cho tài liệu này. Việc tham vấn cũng mở rộng cho cả những phụ nữ không phải là cố vấn của Bộ. Tất cả các thành viên, các nhà thần học, nam và nữ, của Thượng Hội đồng đều có thể gửi ý kiến và đóng góp trong những tháng tới. Vào ngày 18, hai nhà thần học sẽ sẵn sàng tiếp nhận các đề xuất về chủ đề này bằng văn bản hoặc qua lời nói.

Khách mời ngày thứ Tư: TGM Saure, TGM Ramos Pérez và Phó tế De Cubber

Bài phát biểu của ba vị khách mời

Vai trò của các phó tế vĩnh viễn trong Giáo hội và sự tham gia của họ vào Thượng Hội đồng, việc khai tâm Kitô giáo và tình trạng rời bỏ các cộng đoàn của các thanh thiếu niên, cùng với tinh thần hiệp hành mang lại sự “thanh luyện” trong các mối tương giao giữa con người với nhau trong Giáo hội và với xã hội, đồng thời lời kêu gọi trợ giúp của Giáo hội tại Mozambique, là những chủ đề đã được ba vị khách mời đại diện cho ba châu lục: Châu Phi, Châu Mỹ và Châu Âu đề cập tại Văn phòng Báo chí Tòa Thánh. Trong số đó, người được các phóng viên chú ý nhất với nhiều câu hỏi sau bài phát biểu của mình là phó tế Geert De Cubber, một chứng tá của tiến trình hiệp hành, nhà thần học, cựu phóng viên, phó tế vĩnh viễn của giáo phận Ghent (Bỉ) và là đại diện giám mục về công tác giáo lý và mục vụ giới trẻ cũng như gia đình. Ngài là thành viên duy nhất của Thượng Hội đồng là phó tế vĩnh viễn của Giáo hội Latinh, đã lập gia đình và có con, dù cũng có hai vị đến từ các Giáo hội Công giáo Đông phương là một vị phó tế thuộc Giáo hội Syriac và một vị phó tế thuộc Giáo hội Melkite, vị này sẽ sớm được thụ phong linh mục.

Phó tế De Cubber: Một buổi gặp mặt hậu Thượng Hội đồng dành riêng cho các phó tế

Phó tế De Cubber đã nhắc lại điều ngài đã nói trong hội trường Thượng Hội đồng: phó tế là người “xây dựng những nhịp cầu” trong gia đình (“và tôi – ngài tâm sự – đã tổ chức một ‘tiền thượng hội đồng’ với vợ và ba người con của mình để có thể hiện diện tại đây”), với các gia đình khác, trong cộng đoàn và thậm chí với xã hội bên ngoài, “và điều này có thể thực sự hữu ích trong một xã hội thế tục hóa” như Bỉ, nơi Đức Thánh Cha đã đến thăm vào cuối tháng 9 sau chuyến viếng thăm tại Luxembourg. Phó tế, ngài nói thêm, có nhiệm vụ bước ra ngoài và “đến với những nơi mà Giáo hội chưa hiện diện, đến với những người không có tiếng nói và bị gạt ra bên lề bởi chính Giáo hội và xã hội, để đưa họ trở lại với Giáo hội.” Trong một Giáo hội mà các tín hữu thực hành đức tin thường là những người già yếu và mệt mỏi, và nơi mà “nếu chúng ta không bước đi theo cách hiệp hành, Giáo hội sẽ không thể tồn tại”, vị phó tế người Bỉ đã cố gắng mang tinh thần hiệp hành đến cho giới trẻ, kết hợp các mục vụ giới trẻ của tất cả các giáo phận nói tiếng Flemish trong một nỗ lực chung. “Chúng tôi đã thay đổi tên gọi, giờ đây chúng tôi là ‘Kammino’, với chữ ‘k’ biểu thị việc chúng tôi là người Công giáo trong ngôn ngữ của chúng tôi.” Trả lời một câu hỏi của nhà báo, ngài thừa nhận rằng các phó tế lẽ ra phải được đại diện nhiều hơn tại Thượng Hội đồng, và ngài hiểu rằng các phó tế tại Hoa Kỳ, “nơi mà thừa tác vụ này rất mạnh mẽ”, không “hài lòng lắm với việc chúng tôi có quá ít người.” Ngài đã đề xuất một buổi gặp mặt hậu Thượng Hội đồng dành riêng cho các phó tế trong tương lai, giống như buổi gặp mặt dành cho các cha xứ đã được tổ chức vào năm nay. “Đối với tôi, việc trở thành phó tế không phải là một sự chuẩn bị cho chức linh mục, vì tôi không có ơn gọi đó. Đây là một thừa tác vụ hoàn toàn dành cho việc phục vụ.”

Chile và sự phong phú của phó tế vĩnh viễn

Được hỏi về chủ đề này, Tổng Giám mục Luis Fernando Ramos Pérez của Puerto Montt (Chile) nhấn mạnh rằng tại đất nước của ngài, sau Công đồng Vatican II, đã có rất nhiều phó tế vĩnh viễn được thụ phong; hiện nay số lượng phó tế vĩnh viễn “nhiều hơn cả số linh mục và tu sĩ”, và sự đóng góp của họ “thật phi thường và đáng trân trọng, họ quản trị các giáo xứ cùng với cha xứ.” Tuy nhiên, họ không phải là “những linh mục thu nhỏ.” Về phần mình, Tổng Giám mục Inácio Saure của Nampula, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Mozambique và là thành viên của Dòng Thừa sai Đức Mẹ An Ủi, giải thích rằng hiện nay trong Giáo hội của ngài không có phó tế, “vì chúng tôi đang rất chú tâm vào việc đào tạo các linh mục”, nhưng trong tương lai, nếu có điều kiện, chắc chắn sẽ có việc truyền chức phó tế. Ngài cũng cho biết rằng các cộng đoàn giáo xứ cần được chuẩn bị trước, vì “khi có một phó tế tạm thời đến, họ thường hỏi ngay: ‘Tại sao ngài không cử hành thánh lễ?’”

Mozambique vẫn cần được trợ giúp

Tổng Giám mục Châu Phi, trả lời một câu hỏi, đã kêu gọi Thượng Hội đồng thông báo về tình hình nghiêm trọng của đất nước ngài, nơi đã bị tàn phá bởi chiến tranh kể từ năm 2017 (hiện đang tạm ngừng) với 5.000 người chết và một triệu người phải di dời. Dù trong quá khứ đã nhận được nhiều sự giúp đỡ, nhưng “người dân hiện tại vẫn còn đau khổ rất nhiều và bị bỏ rơi. Vì vậy, vẫn có thể làm được nhiều điều hơn nữa”, trong việc trao đổi những món quà vật chất “giữa các Giáo hội có điều kiện và những Giáo hội đang trong cảnh khốn khó.” Trong bài phát biểu của mình, Tổng Giám mục Saure đã đề cập đến tầm quan trọng của việc khai tâm Kitô giáo như là một cuộc gặp gỡ cá nhân với Chúa Kitô, và nhấn mạnh rằng “ngay cả ở đây, sau khi hoàn tất quá trình khai tâm, giới trẻ cũng rời bỏ Giáo hội,” vì vậy vấn đề nnày cần được chú ý nhiều hơn. Ngài giải thích rằng trong sáu năm qua, khi phụ trách mục vụ giới trẻ, ngài đã cố gắng thực hiện mục vụ này “với người trẻ, cho người trẻ và bởi người trẻ,” và cho biết việc phong thánh của Đấng sáng lập Dòng Thừa sai Đức Mẹ An Ủi, chân phước Allamano, vào ngày 20 tháng 10 tới trong thời gian Thượng Hội đồng, sẽ là một động lực lớn. Chân phước Allamano đã nói: “trước tiên là nên thánh rồi mới trở thành thừa sai,” còn ngài thì muốn thêm rằng, “trước tiên là nên thánh rồi mới trở thành Kitô hữu.”

Tổng Giám mục Pérez: Thanh luyện các mối tương quan trong Giáo hội và với xã hội

Tổng Giám mục Ramos Pérez đã nói trong bài phát biểu của mình về tinh thần hiệp hành có khả năng biến đổi các cơ cấu của Giáo hội, ngài cho biết Thượng Hội đồng đã bàn thảo về “một đời sống thiêng liêng cá nhân thúc đẩy sự hoán cải mục vụ mang tính cá nhân và cộng đoàn.” Cuối cùng, ngài nhấn mạnh đến một sự “thanh luyện” các mối tương quan giữa con người với nhau trong Giáo hội và với xã hội, bởi vì ngày nay có những mối tương quan giúp phát triển, nhưng cũng có những mối tương quan “có thể hủy hoại.” Cách thức là sống đức bác ái theo gương Chúa Kitô. Ngài kết luận rằng những ai có trách nhiệm trong Giáo hội phải thực thi điều đó với “tiêu chí hiệp hành, đưa ra các quyết định” bằng cách tham khảo ý kiến của những người ở cơ sở. Trong đó, cần có sự phân định mang tính hiệp hành, điều này cần đến sự tham gia của cả giáo dân nam và nữ, chứ không chỉ của các thừa tác viên có chức thánh.